Column: Kroniek van aangekondigde recessie in Japan

De Verenigde Staten? Nee, joh, Japan! Dat recessierisico heeft deels te maken met de geringe groeipotentie van de Japanse economie en, vooruit, de conventionele definitie van een recessie. Met een krimpende bevolking is een positieve groei onder de 1% al heel wat. Er hoeft dan ook maar even dít te gebeuren en je hebt twee kwartalen negatieve groei en dus een ’recessie’ . Met een werkloosheid van 2,4% kun je de arbeidsmarkt wel roodgloeiend noemen. Sinds 2009 is die werkloosheid gestaag gedaald en we zitten nu op niveaus die we sinds 1993 niet gezien hebben.

Maar het recessierisico is vooral groot door de geplande BTW-verhoging van 8 naar 10% in oktober. Die verhoging is al twee keer uitgesteld. Zij was oorspronkelijk gepland voor oktober 2015, werd toen verschoven naar april 2017 en uiteindelijk naar oktober 2019. Die verschuivingen zijn begrijpelijk, omdat Japan slechte ervaringen heeft met de BTW-verhoging van april 2014. Toen werd de BTW verhoogd van 5% naar 8%. De Japanse economie raakte prompt in een recessie omdat consumenten het na de verhoging lieten afweten.

Uit vrees voor een herhaling heeft minister-president Abe de verhoging dus twee keer uitgesteld, maar hij is nu vastbesloten toch door te zetten. Abe heeft dringend belastinginkomsten nodig om de overheidsfinanciën te verbeteren. De bruto overheidsschuld heeft vorig jaar het dramatische niveau van 253% van het BBP bereikt. Iemand iets te roepen over Italië? Die zitten op 130% – en iedereen schreeuwt moord en brand.

Maar in de economie bestaan geen absolute grenzen. Weliswaar dachten economen Kenneth Rogoff en Carmen Reinhart aan te kunnen tonen dat bij een hogere schuld dan 90% van het BBP de economische groei in ongerede raakt, maar zij kwamen ernstig in verlegenheid toen een student aantoonde dat het hier om een rekenfout ging. Zo zijn er ook geen absolute bovengrenzen voor bijvoorbeeld het overschot op de lopende rekening van de betalingsbalans of de activa van een centrale bank.

In dit verband is het wel aardig te noemen dat de waarde van de activa van de Japanse centrale bank vooral door de gigantische aankopen van Japanse overheidsschuld groter is dan de omvang van de Japanse economie. Met ander woorden, het balanstotaal van de Japanse centrale bank is dit jaar meer dan 100% van het BBP geworden. Je krijgt hier toch meer en meer het onaangename gevoel dat er iets niet goed zit, maar deze ratio kan altijd nog hoger.

Ondanks de roodgloeiende arbeidsmarkt wil het met de loongroei en daarmee met de inflatie nog steeds niet vlotten. De onderliggende inflatie, dus gecorrigeerd voor de zeer beweeglijke voedsel- en energieprijzen en dus de enige inflatie die er voor economen toe doet, toont een bedenkelijk lage aanwas van 0,4% op jaarbasis. Er is dus geen enkele reden het beleid van de centrale bank, dat er al jaren op gericht is de inflatie terug in het systeem te brengen, om te gooien. Japan illustreert maar weer eens dat alleen een centrale bank de zaak niet kan redden. Een les die Europeanen ter harte kunnen nemen wanneer ze op het punt staan weer eens bakken kritiek over ECB-voorzitter Mario Draghi uit te storten.

De Japanse regering is zich van de gevaren van de BTW-verhoging bewust. Onlangs werd er extra belastingaftrek voor hypotheken en auto’s aangekondigd om de consumptie op de rails te houden. Maar ja, als je het hele macro-economische effect van de BTW-verhoging zou gaan compenseren met tegengestelde andersoortige belastingverlagingen, komt er van dat herstel van de overheidsfinanciën natuurlijk niets terecht en kun je je afvragen waar je eigenlijk mee bezig bent.

Het zou verstandiger zijn die BTW-verhoging opnieuw uit te stellen tot de inflatie zich eindelijk, eindelijk krachtiger ontwikkelt. Met een flankerend loonbeleid moet dit toch mogelijk zijn. De kans dat dit gebeurt is echter nihil. Het wordt duimen voor de Japanse economie na de BTW-verhoging komend najaar.

Deze column van Léon Cornelissen is eerder verschenen op DFT