Dit gaan de huidige gepensioneerden merken van het pensioenakkoord

Na tien jaar onderhandelen is er deze zomer een basis gelegd voor een aanpassing van het Nederlandse pensioenstelsel. De uitwerking van de nieuwe regels ligt momenteel bij de Eerste en Tweede Kamer. Het is echter al duidelijk dat er voor gepensioneerden meerdere dingen gaan veranderen. Voorbeelden daarvan zijn:

• De kans op pensioenkortingen wordt kleiner
• De pensioenuitkering gaat in de toekomst minder sterk schommelen
• Er komt een solidariteitsreserve

Onder het bestaande pensioenstelsel is een fonds gedwongen om de pensioenen te verlagen als de dekkingsgraad vijf jaar achter elkaar te laag ligt. De dekkingsgraad wordt berekend door de waarde van de pensioenverplichtingen te vergelijken met het huidige vermogen. Een percentage van 100% geeft aan dat er precies genoeg geld is om alle pensioenen nu en in de toekomst te betalen.

Om te voorkomen dat er bij een tegenvaller een tekort ontstaat, moeten pensioenfondsen in het huidige stelsel een buffer aanhouden. De minimaal vereiste dekkingsgraad verschilt per fonds maar komt meestal op iets meer dan 104% uit. Als de beleidsdekkingsgraad – de gemiddelde dekkingsgraad over de afgelopen twaalf maanden – vijf jaar onder het minimumniveau ligt, moet een fonds maatregelen nemen. In de praktijk komt dat neer op het verlagen van de pensioenuitkeringen en -aanspraken. Als onderdeel van het pensioenakkoord wordt dat dekkingspercentage tijdelijk verlaagd.

De uitzonderlijke economische omstandigheden door de Covid-19-pandemie zijn aanleiding om de minimaal vereiste dekkingsgraad tijdelijk bij te stellen. Minister Wouter Koolmees heeft laten weten dat pensioenfondsen met een dekkingsgraad die op 31 december hoger is dan 90% niet hoeven te verlagen in 2021. Hoewel de kans op kortingen door deze maatregel flink is afgenomen, zitten er nog verschillende partijen in de gevarenzone. Bij grote pensioenfondsen zoals ABP en PFZW lag de actuele dekkingsgraad eind augustus net onder de 90%.

Als deze pensioenfondsen daadwerkelijk moeten korten op de pensioenuitkering, is die verlaging naar verwachting enkele procentpunten minder groot dan wanneer de grens voor de dekkingsgraad nog op het oude niveau had gelegen. Er is de afgelopen jaren veel kritiek gekomen op het systeem met de dekkingsgraad. De toekomstige verplichtingen worden teruggerekend via een rekenrente, die is gekoppeld aan de kapitaalmarktrente. Omdat deze rente sterk daalde, zijn ook de dekkingsgraden sterk gedaald – ondanks dat het totale pensioenvermogen is gestegen. In het nieuwe stelsel wordt er niet meer gerekend met dekkingsgraden en de pensioenopbouw krijgt een meer individueel karakter.

Als onderdeel van het nieuwe pensioenakkoord krijgen alle deelnemers – zowel in de opbouw- als in de pensioenfase - in zekere zin een eigen pensioenpotje. Hoe daarmee belegd wordt, is sterk leeftijdsafhankelijk. Met de beleggingen voor gepensioneerden wordt relatief heel weinig risico genomen. Hierdoor neemt de kans op grote mee- en tegenvallers af. Een gevolg is dat de pensioenuitkering in de toekomst veel minder sterk meebeweegt met het klimaat op de financiële markten dan dat van jongeren. Bovendien komt er een solidariteitsreserve, die ervoor zorgt dat er ook na een paar slechte beleggingsjaren niet meteen gekort hoeft te worden op de uitkeringen.

Pensioenfondsen worden in de toekomst verplicht om een solidariteitsreserve te vormen. In slechte economische jaren kan het fonds tegenvallers in de beleggingen dempen met geld uit deze reserve. Pensioenfondsen moeten met sociale partners afspraken maken over onder meer het vullen van de reserve, de regels voor uitdelingen daaruit en de gewenste omvang. Er geldt echter wel een maximumomvang van 15% van het totale fondsvermogen. Volgens het kabinet zorgt die grens ervoor dat de reserve stabiliteit brengt, zonder dat er onnodig geld in achterblijft dat ingezet kan worden voor het verhogen van de pensioenen.

De afgelopen jaren zijn pensioenen niet of nauwelijks geïndexeerd. Hoewel dat de komende jaren in veel gevallen ook niet mogelijk is, komt indexatie na de invoering van het nieuwe pensioenakkoord wel een stapje dichterbij. Ook de wat lagere eisen voor de dekkingsgraad helpt daarbij. De financiële positie van veel pensioenfondsen laat werkelijke indexatie voorlopig echter nog niet toe.